نوشتن به عنوان یک مهارت اساسی و زمینه ساز موفقیت های تحصیلی افراد مطرح است و در زندگی روزمره نیز بسیار کاربرد دارد. اختلال نوشتن در واقع یکی از ناتوانی های یادگیری بوده که در زمینه آموزش زبان نوشتاری و به کارگیری آن جهت انتقال افکار و اندیشه ها مشکلاتی رخ می دهد.
امروزه افرادی که در زمینه مهارت های خواندن و نوشتن با مشکل مواجه اند، شرایط مناسبی ندارند و عملکرد آنان نیز مختل می گردد.
بروز این اختلال معمولا با سایر اختلالات یادگیری و مشکلات ذهنی همراه است که تشخیص آن را مشکل می کند. متخصصان برای تشخیص و درمان این اختلال، ملاک های خاصی به کار می برند. مشاوره با متخصصان حوزه کودک موسسه فرزندان برتر به تشخیص درست و به موقع این اختلال کمک فراوانی می کند.
امروزه افرادی که در زمینه مهارت های خواندن و نوشتن با مشکل مواجه اند، شرایط مناسبی ندارند و عملکرد آنان نیز مختل می گردد.
بروز این اختلال معمولا با سایر اختلالات یادگیری و مشکلات ذهنی همراه است که تشخیص آن را مشکل می کند. متخصصان برای تشخیص و درمان این اختلال، ملاک های خاصی به کار می برند. مشاوره با متخصصان حوزه کودک موسسه فرزندان برتر به تشخیص درست و به موقع این اختلال کمک فراوانی می کند.
تعریف مهارت نوشتن
نوشتن شامل یک فرآیند پیچیده عصبی بوده که برای آن به هماهنگی مکانیسم های چند گانه مغز نیاز است. برای مهارت نوشتن باید تحریک و ادغام زنجیره منابع اطلاعاتی چندگانه، توجه، حافظه و مهارت های حرکتی، زبان و شناخت صورت گیرد.
گروهی از والدین درباره بد خطی یا بد نویسی فرزند خود ابراز شکایت می کنند و در تلاشند تا دلیل این اختلال را پیدا کنند تا با رفع آن، به زیبایی خط کودک خود کمک کنند.
تقویت ماهیچه های دست و انگشتان کودک باید قبل از ورود به مدرسه صورت گیرد. بازی با خمیر بازی و گل رس و ساخت اشکال مختلف با آن ها منجر به این هدف می شود. هم چنین بهتر است والدین با تهیه وسایلی همچون سازه های متفاوت جهت ساخت ماشین، هواپیما و... و کتاب های دارای حروف و اشکال نقطه چین به تقویت و افزایش مهارت انگشتان کودکان خود کمک کنند.
عوامل دخیل در نوشتن
از جمله عوامل موثر در نوشتن می توان به رشد ذهنی، انگیزه کافی، هماهنگی دست و چشم، افتراق بصری، جهت گیری دیداری-فضایی، حافظه دیداری، تشخیص برتری جانبی، تصویر ذهنی از بدن، نحوه گرفتن مداد و قرار گرفتن کاغذ و نحوه نشستن کودک اشاره کرد.
پیش نیاز های اولیه زبان نوشتاری
- سیستم عصبی مرکزی سالم
- داشتن توانایی شناختی مطلوب
- وجود مهارت زبانی دریافتی و بیانی مطلوب
- انگیزه و علاقه لازم
- وجود مهارت های رشدی
- انجام تمارین مرتبط
- ثبات عاطفی
پیش نیاز های ثانویه زبان نوشتاری
- وجود مفاهیم سازمان دهی و روان بودن
- وجود مهارت های نوشتاری
- داشتن مهارت در زمینه تلفظ کلمات
- آگاهی از گرامر و کلمات
- وجود مکانیسم هایی در زمینه خلاقیت و دقت
- وجود سازماندهی در زمینه دیداری-فضایی
- فرآیندهای انگیزشی
- خودکار بودن فرد
مهارت های شش گانه پایه برای نوشتن طبق نظر لیم (۱۹۷۹)
این مهارت ها شامل موارد زیر هستند:
- وجود توانایی در زمینه مهارت های ظریف جهت کنترل ماهیچه های درونی دست ها
- وجود هماهنگی در زمینه بینایی-حرکتی
- توانایی نگهداری قلم در دست
- قابلیت شکل دهی ظریف حرکات، خطوط و...
- تشخیص ادراکی، بازشناسی و اطلاع از اشکال، خطوط جهت ساخت شکل ها و توصیف آن
- جهت یابی زبان نوشتاری
اختلال یادگیری
اختلال یادگیری شامل چندین اختلال بوده و به ناتوانایی شخص جهت دریافت و تحلیل اطلاعات به صورت کلامی و غیر کلامی اشاره دارد. افراد مبتلا به اختلالات یادگیری در زمینه خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی با مشکل مواجه هستند و قادر نیستند آنچه را می بینند، می شنوند یا می خوانند را درک نمایند.
اختلال یادگیری معمولا به شکل پایدار همراه فرد است و تناسبی بین کارکرد هوش و پیشرفت تحصیلی دیده نمی شود.
در سال ۱۹۷۷ دولت فدرال آمریکا، تعریفی برای اختلال یادگیری ارائه داد به این مفهوم که شخص مبتلا، دارای اختلال در یک یا چند فرآیند روانی و فکری اساسی همچون گوش کردن، خواندن، نوشتن، صحبت کردن و محاسبات ریاضی است که از شرایط نقص بینایی، شنوایی، حرکتی، ذهنی و عاطفی ناشی نمی شود.
در آمریکا گزارش شده است که ۸% کودکان مبتلا به اختلال یادگیری هستند ولی در کشور ما و یا دیگر کشور ها در این زمینه آمار دقیقی به دلیل پیچیدگی این اختلال و دامنه تعریف آن منتشر نشده است.
برای اختلال یادگیری در کشور ما، طبقه بندی و تعریف مخصوصی از سوی هر کدام از ارگان های آموزش و پرورش، روان شناسی، روان پزشکی و... ارائه شده که این امر بر تشخیص و درمان آن اثر گذاشته است.
همانطور که اشاره شد در اختلال یادگیری اشکال متنوعی وجود دارد که علائم آن ها با یک دیگر متفاوت است. از جمله علائم این اختلال در زمان نوشتن می توان به دست خط بد، املای پر از غلط، مشکل در نقطه گذاری و دستور زبان، عدم ارتباط بین جملات نوشته شده اشاره کرد. نوشته های این کودکان معمولا به شکل پراکنده و گسسته بوده و خواننده قادر به درک مطلب آنان نخواهد بود.
اختلال نوشتن یا دیس گرافیا
یکی از شایع ترین اختلالات یادگیری در کودکان، اختلال نوشتن بوده که در آن توانایی شخص در زمینه نوشتن از حد معمول کمتر است. اندازه گیری توانایی های شخصی بر اساس سن، زمینه تحصیلی و هوش افراد صورت می گیرد. بروز این اختلال معمولا با مشکلات ذهنی، اختلال خواندن و اختلال ریاضی همراه است.
کودکان مبتلا به اختلال دیس گرافیا فقط در زمینه مهارت نوشتن با سایر همسن و سالان متفاوت اند و از هوش نرمال و آموزش های کافی برخوردارند. نوشتار این کودکان معمولا به صورت بد خط، نا مرتب و کج و معوج بوده و در آن غلط های دستوری، نقطه گذاری، پاراگراف بندی و املایی دیده می شود. وارونه نویسی نیز در آن ها شایع است مثلا "دور" را "رود" می نویسند.
انواع اختلال نوشتن
در زمینه نوشتن سه نوع اختلال وجود دارد:
۱- دست خط
اگر چه دست خط بهترین دانش آموزان نیز به شکل بسیار ایده آل نیست ولی در دانش آموزان مبتلا به این اختلال، مشکلات بیشتری در این زمینه دیده می شود و معمولا آن ها به شکل ناخوانا و بسیار آهسته می نویسند. مشکلات روانی، عاطفی و یا جسمی از عوامل بد خطی این کودکان محسوب می شوند و نیاز است که فرد جهت ارزیابی دقیقتر به متخصص مراجعه کند.
۲- املا نویسی
به توانایی فرد جهت برقراری هماهنگی بین حروف و صدای آن ها در زمان نوشتن، هجی کردن می گویند. در این کودکان مهارت تطابق و هم خوانی بین واج ها و نوشتار به خوبی رشد نیافته است.
۳- ترکیب
این کودکان دارای مشکل در زمان انشاء نوشتن و ترکیب درست کلمات و تبدیل گفتار به نوشتار هستند.
علائم و نشانه های اختلال نوشتن
در کودکان مبتلا به اختلال دیس گرافیا معمولا اشکالات و خطا های زیر در نوشتار دیده می شود:
- نوشتن به صورت ناقص و غلط
- نوشتن به شکل متناقض (به کار بردن حروف بزرگ و کوچک به جای هم، اندازه های نا منظم کلمات یا حروف)
- حذف کردن کلمات
- قرار دادن فاصله های نا مناسب بین کلمات و حروف
- نوشتن به شکل پر رنگ و وارد کردن فشار زیاد به کاغذ با قلم
- کند نوشتن
- به کار بردن کلمات محدود
دلایل اختلال نوشتن
ژنتیک: در ابتلا افراد به اختلال نوشتن از نقش عوامل ژنتیکی نمی توان چشم پوشی کرد و شیوع این اختلال در بین افراد با سابقه خانوادگی، بیشتر گزارش شده است.
مشکلات مغزی: مشخص شده که اختلالات جزئی در کار کرد های مغزی افراد مبتلا وجود دارد و گروهی معتقد هستند که این کودکان رشد مغزی آهسته تری در مقایسه با دیگران دارند.
نقص در توجه و تمرکز: کودکان مبتلا به این اختلال در زمینه توجه، تمرکز و دقت مشکلاتی دارند و معمولا بسیار حواس پرت هستند و تمرکز طولانی مدت برای آن ها بسیار سخت است.
مهارت های حرکتی: اغلب این کودکان فاقد هماهنگی های حرکتی مطلوب برای درست نوشتن هستند. از عوامل موثر در ایجاد اختلال دیس گرافیا کودکان می توان به ضعف مهارت های حرکتی، عدم هماهنگی انگشتان و نبود هماهنگی بین دست و چشم ها اشاره کرد.
اختلال ادراک بصری: ادراک به عنوان یک فرآیند روان شناختی مطرح بوده و در تشخیص، تحلیل، تفسیر و ادغام اطلاعات حسی نقش دارد. ادراک دیداری موجب تشخیص تقسیم بندی محرک های دیداری در الگوهای معنی دار همچون توانایی درک تفاوت ها، تشابهات، تشخیص جهت ها، خطوط عموی و افقی و... می شود.
نقص درک بینایی: نقص درک بینایی در کودکان موجب شده که در درک حروف و نحوه شکل و ترتیب آنها دچار مشکل شوند، معمولا این کودکان حروف را بسیار بزرگ می نویسند و در بین آن ها فاصله زیادی قرار می دهند.
برای رفع این مشکل پیشنهاد می شود که:
- کودک کاغذ را با دستی که نمی نویسد، بگیرد.
- قرار دادن زیر پایی برای کودکان کوتاه قد مفید است.
- باید زیر دستی که لیز نمی خورد در زیر دفتر قرار گیرد.
- محیط باید از نور کافی برخوردار باشد.
- گرفتن مداد با سه انگشت و استفاده از مداد گیر، نوشتن را تسهیل می کند.
ناتوانی های بینایی-حرکتی: این ناتوانی موجب می شود که کودک در زمینه ایجاد هماهنگی بین حرکات و آنچه که می بیند با مشکل مواجه شود. از جمله مشکلات ناشی از ناتوانی های بینایی-حرکتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فعالیت های مرتبط با کاغذ و قلم مانند نوشتن، روی خط نوشتن، پیدا کردن نقطه شروع و تغییر جهت در زمان نوشتن
- انداختن
- گرفتن
- بریدن
- ایجاد تغییر در اسباب بازی ها و ابزار
- فراگیری تلمیف هماهنگی میان دست ها و چشم
در صورتی که مشکلی در زمینه ادغام و تفسیر اطلاعات دریافتی از دو یا چند کانال حسی مانند حرف ن- آ- ن (شنیداری) با شکل چاپی آن، نان (بینایی) وجود داشته باشد، به آن مشکل بین حسی می گویند.
اختلال حافظه بصری: این گروه از کودکان در زمینه صحبت کردن، خواندن و رونویسی از توانایی مطلوبی برخوردارند ولی قادر به بیان کلمات حفظ شده و توالی حروف نیستند.
چپ دستی: اکثر کودکان راست دست هستند (حدود ۹۰%) و میزان افراد چپ دست ۸ یا ۹% گزارش شده است و بقیه دو سو توان محسوب می شوند.
اگر چه چپ دستی به عنوان یک مشکل مطرح نیست ولی آنان باید توانایی نوشتن و خواندن در دنیای راست دستان نیز داشته باشند. گم گشتگی فضایی، معکوس سازی، اغتشائی جهت یابی از جمله عواقب بی توجهی به چپ برتری شدید است.
سایر اختلالات یادگیری: از دیگر مشکلات تاثیر گذار بر اختلال نوشتن کودکان می توان مشکل در خواندن، گوش دادن و سخن گفتن نام برد.
تشخیص اختلال نوشتن
اختلال نوشتن (دیس گرافیا) زمانی تشخیص داده می شود که کودک در زمینه پیشرفت تحصیلی یا فعالیت روزمره با مشکل جدی مواجه شود. اولین نشانه این اختلال در زمان ورود به مدرسه، زمان هجی کردن کلمات بروز می یابد و با بالا رفتن سن و رفتن به مقاطع بالاتر، نوشتن جملات ابتدایی و ضعف در ساخت پاراگراف در آن ها دیده می شود.
از دیگر علائم فرعی این اختلال می توان عدم تمایل برای رفتن به مدرسه و انجام تکالیف کتبی، ضعف عملکردی در سایر زمینه ها (مثلا ریاضیات)، فرار از مدرسه و اختلال یادگیری نام برد.
بنابراین چنان چه تشخیص این اختلال در سنین پایین تر صورت گیرد با استفاده از آموزش های لازم می توان آن را اصلاح کرد. در صورتی که تاخیر در تشخیص و درمان اختلال نوشتن رخ دهد، فرد برای دستیابی به سطوح بالاتر شغلی با مشکل مواجه می شود.
همچنین بی کفایتی در زمینه انطباق اجتماعی (در مهارت نوشتن) و احساس بی کفایتی، حس جدایی، بیگانگی و درماندگی و حتی افسردگی از دیگر عواقب عدم درمان به موقع این اختلال در بزرگسالی است.
متخصص گفتار درمانی و روان شناس برای تشخیص اختلال نوشتن تکنیک های زیر را به کار می گیرند:
- انتخاب دست جهت نوشتن (کودک باید نام خود را بنویسد): در این وضعیت باید به ابهام خط زنی و وضعیت بدن و حرکات پا توجه شود.
- ناخوانا نوشتن: در این حالت، باید به بررسی وضعیت سر و دست، کاغذ و نحوه نشستن بر صندلی پرداخته شود.
- طریقه مداد گرفتن در دست: در این مورد خطوط بالا و پایین و کج بودن خطوط اهمیت دارد.
- به کیفیت نوشتار و فاصله گذاری و صف بندی کلمات توجه می گردد.
- کودک را در زمینه درک تصاویر، حروف الفبا، اشکال و موضوعات متنوع بررسی می کنند.
- میزان و چگونگی نحوه مشارکت دانش آموز در کار های گروهی و کلاسی ارزیابی می شود.
- نحوه نوشتن جملات و املا کلمات را بررسی می کنند.
- میزان توانایی کودک در زمینه نوشتن محک زده می شود.
- بررسی درک شنیداری دانش آموز صورت می گیرد.
معیار تشخیص
در این مرحله درمانگر به این نکته توجه می کند که مشکل کودک قابل توجه است یا خیر. معمولا اختلال در تنظیم حرکات و نقض درک بینایی عمومی ترین مشکل این گروه از کودکان است. کودک مبتلا به این اختلال قادر به تنظیم حرکات مرتبط با نوشتن بوده ولی در بخشی از مغز که مسئول انجام حرکات با حفظ توالی است، دچار اختلال حرکتی است.
مشکلات در زمینه اختلال نوشتن
۱- بد خطی یا نارسا نویسی
ملموس ترین مهارت تحصیلی، نوشتن است به دلیل اینکه شخص با استفاده از آن می تواند از خود سندی به جا بگذارد. در ایجاد بد خطی دانش آموزان دوران ابتدایی، باید در کنار عوامل آموزشی و تربیتی، عوامل مرتبط با وضعیت جسمی و روانی نیز بررسی شوند.
نارسایی نویسی به دست خط بی نهایت بد و مغشوش گفته می شود که منعکس کننده اشکالات زیر بنایی است و گاهی از مشکلات حرکتی ظریف نیز خبر می دهد.
در نارسایی نویسی کودک نمی تواند جنبش های حرکتی لازم برای نوشتن یا رو نویسی کردن از روی حروف یا اشکال نوشتاری انجام دهد. در گروهی از دانش آموزان این مشکل زمانی دیده می شود که قادر به تبدیل تکالیف دیداری فاصله دور (حرف یا کلمات روی تخته سیاه) به تکالیف دیداری فاصله نزدیک (نوشتار روی کاغذ) نیستند. معمولا این مشکل از ضعف در مهارت های حرکتی، نقص ادراک دیداری و آموزش ضعیف ناشی می شود.
در گروهی از دانش آموزان علت بد خطی، وجود ضایعات استخوانی، عصبی یا حالات عاطفی و روانی نا مطلوب است که در این وضعیت آموزش های معلم به تنهایی در این زمینه موجب درمان نمی شود و حتما کودک باید توسط پزشک متخصص ویزیت گردد. در صورتی که دانش آموز به نارسایی مبتلا است نیاز است از نظر اختلالات یادگیری نیز ارزیابی شود.
اهمیت شناخت علل و عوامل موثر بر بد خطی به این دلیل است که ریشه یابی و رفع آن موجب کمک به بهبود مهارت خوشنویسی می شود.
از عوامل مهم در نارسا نویسی می توان به نکات زیر اشاره کرد:
- فقدان مهارت های پایه ای همچون چرخاندن، فشار دادن، گرفتن و...
- عدم رشد کافی در زمینه هماهنگی حرکات ظریف مورد نیاز برای نوشتن
- حرکت نا مناسب انگشتان در زمان نوشتن
- نبود هماهنگی بین چشم ها و دست ها
- ناتوانی در کنترل بازو، دست و عضلات انگشتان
- عدم آموزش مفاهیم پایه همچون پایین، بالا، زیر، رو
- وضعیت نا مناسب بدن در زمان نوشتن
- عدم رعایت فاصله مناسب سر کودک با کاغذ در زمان نوشتن
- به کار بردن مداد، میز و صندلی نا مناسب برای نوشتن
- نحوه گرفتن مداد بین انگشتان دست
- پر تحرکی و حرکات تکانشی کودک
- عدم انگیزه برای نوشتن درست
- تاخیر در گفتار
- نبود امکانات آموزشی
- نبود هماهنگی در کل بدن
۲- فاصله نویسی بین حروف و کلمات
فاصله نویسی بین حروف و کلمات از عواملی همچون سرعت زیاد مداد در زمان نوشتن، حرکت بیش از حد و سریع جانبی و بی توجهی به هماهنگی لازم ناشی می شود.
در صورتی که معلم یا والدین کلمات یک جمله را به صورت کمرنگ یا نقطه چین بنویسند باعث می شود که کودک در زمان تکمیل آن ها به فاصله ها هم توجه کند. از دیگر روش ها کمک کننده می توان به قرار دادن چوب کبریت به شکل عموی اشاره کرد که در آن کودک باید بعد از نوشتن یک کلمه، چوب کبریت را قرار دهد و بعد از نوشتن کلمه بعدی مجددا چوب کبریت به انتها منتقل کند.
۳- اختلال در قرار دادن سرکش و نقطه
تقویت تمرکز و دقت دیداری باید برای دانش آموزانی که در قرار دادن سرکش و نقطه مشکل دارند صورت گیرد. در صورتی که در سال اول ورود به مدرسه، دقت کودک افزایش نیابد، در مقاطع بالاتر مشکل او بیشتر به چشم می آید و حتی ممکن است به سایر دروس اش نیز منتقل شود.
انجام تمارینی همچون پیدا کردن اختلاف بین تصاویر، بگرد و پیدا کن، کار های نقطه چین، پیدا کردن شباهت و بازی های دقتی باعث افزایش دقت دانش آموز می شود.
۴- کج نویسی
این اختلال در دانش آموز به دلیل سفت در دست گرفتن مداد، فشار زیاد انگشت شست به آن، در جهت درست نبودن دفتر و قرار گیری نادرست مداد بین انگشتان بروز می یابد.
در صورتی که کودک در زمان نوشتن برای کاهش انعطاف دست، بازو را به بدن بچسباند، به رفع این مشکل کمک فراوانی می شود. قرار دادن خط کش باریک در بالا و پایین خط برای مشخص کردن محدوده نوشتن از انحراف در زمان نوشتن جلوگیری می کند.
۵- نامرتب نویسی
از جمله علل بروز نا مرتب نویسی می توان به حرکت بسیار کند دست، محکم گرفتن مداد بین انگشتان، نبود آزادی حرکت و انعطاف کم دست و وضعیت نا مناسب نشستن اشاره کرد.
برای درمان باید قوانینی تعیین شود مانند:
- عدم انحراف از خط
- استفاده نکردن از پاک کن
- نوشتن با مداد نوک تیز
- کپی کردن کلمات با کمک کاغذ نازک که روی نوشته ها قرارگرفته اند.
۶- پر رنگ نویسی
این اختلال به دلیل فشار بیش از حد انگشتان شست، اشاره و وسط یا سفت نگه داشتن مداد بین انگشتان و استفاده از مداد نا مناسب با قطر کم ایجاد می شود. برای رفع این مشکل بهتر است به جای دفتر یا کتاب، کاغذی در اختیار کودک قرار گیرد تا در زمان نوشتن آن را روی فرش یا بالشت گذاشته و بنویسد. با گذشت زمان و تمرین، کودک کمتر مداد را فشار می دهد.
چنان چه با به کار گیری این راهکار مشکل حل نشد، بیانگر این است که کودک از مهارت دست ورزی پایینی برخوردار است و میبایست به کار درمانگر مراجعه شود.
۷- مشکلات مربوط به روان نویسی
ناتوانی یادگیری روان نویسی از جمله مشکلات رایج در بین دانش آموزان است و معمولا این کودکان بسیار کند می نویسند.
کند نویسی موجب تاثیر منفی بر عملکرد شخص شده و افراد مبتلا معمولا در زمان نوشتن مطلب را گم می کنند. رونویسی از دور (از روی تخته) و رونویسی از نزدیک (از روی سر مشق) از دیگر مشکلات این گروه کودکان است که به دلیل مشکلات بینایی نیست.
از خطا های متداول دست خط می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوشتن به شکل بسیار کج
- نوشتار کم رنگ
- نوشتن با فشار زیاد روی کاغذ
- فاصله قرار دادن نادرست در متن
- نوشتن به شکل نا مرتب
- وارونه نویسی
- جا به جایی حروف در کلمات
- حذف و اضافه کردن حروف کلمات
برای تشخیص اولیه اختلال نوشتن توجه به موارد زیر کمک کننده است:
- کودک دارای خط ناخوانا است؟
- دامنه لغات کودک نسبت به سایر هم سن و سالان کمتر است؟
- کودک می تواند قواعد و ضوابط نوشتاری را رعایت کند؟
- به شکل آشفته و بدون نظم می نویسد؟
- می توان در نوشتار کودک هدف و موضوع را متوجه شد؟
- تنظیم پاراگراف ها به صورت صحیح انجام شده است؟
- در نوشتار کودک دستور زبان درستی به کار رفته است؟
- نوشتار کودک از شکل حروف، فاصله کلمات و نوشتن روی خط راست و اندازه حروف درستی برخوردار است؟
البته باید به این نکته توجه کرد که وجود برخی نقایص مانند سهل انگاری در قرار دادن علائم نگارشی طبیعی بوده و زمانی می توان گفت که کودک به این اختلال مبتلا است که علی رغم آموزش کامل و تکرار نکات آموزشی نوشتار صحیحی دیده نمی شود. در صورت ابتلا کودک به اختلال اوتیسم یا عقب ماندگی ذهنی، تشخیص این اختلال به سختی صورت می گیرد.
ملاک های تشخیص اختلال نوشتن
۱-کودک از مهارت های نوشتاری بر حسب آزمون های استاندارد، بهره هوشی و آموزش برخوردار نیست.
۲-در صورتی که کودک به این اختلال مبتلا باشد، نمی تواند در عملکرد تحصیلی یا انجام فعالیت های روزمره پیشرفت قابل توجهی به دست آورد.
۳-چنان چه علاوه بر اختلال مهارت نوشتاری، فرد دارای نقض حسی نیز باشد مشکلات او افزایش می یابد.
میزان شیوع اختلال نوشتن
در دنیای امروز داشتن مهارت خواندن و نوشتن بسیار ضروری است و فقدان آن ها مشکلاتی را برای فرد به وجود می آورد. همانطور که پیشتر گفته شد، دیس گرافیا به معنای اختلال بیان زبان نوشتاری در کودکی بوده و با اختلال زبان نوشتاری در بزرگسالی متفاوت است. در ایران آمار مبتلایان در حدود ۱۲% گزارش شده است. پسران در مقایسه با دختران، به اختلالات یادگیری (نوشتن و خواندن) بیشتر دچار می شوند ولی به نظر می رسد شیوع اختلال ریاضی در بین دختران بیشتر است.
درمان این اختلال از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که در صنعت و تجارت آمریکا هزینه های اختلال نوشتن (نوشتار پریشی) حدود ۳۰ بیلیون دلار تخمین زده شده است.
درمان اختلال نوشتن
نوشتن علاوه بر اینکه به عنوان یکی از مهارت های اساسی و پیش نیاز جهت موفقیت در تحصیل و مدرسه مطرح است، در زندگی روزمره همچون نوشتن نامه، پر کردن فرم ها، ثبت خاطره ها، انتقال افکار و ایده ها و... نیز کاربرد دارد.
تشخیص اختلال نوشتن باید در زمان مناسب صورت گیرد تا از پیامد های نا مطلوب ثانویه آن جلوگیری شود. برخی از معلمان، این کودکان را تنبل یا کم هوش می پندارند و کودکان به دلیل عدم موفقیت تحصیلی در مقایسه با سایر همکلاسان از عزت نفس پایین برخوردار هستند.
در این مطلب به بررسی برخی اختلالات در خط کودکان پرداخته شده است. همانطور که اشاره کرد این اختلالات در صورتی که همراه با سایر اختلالات یادگیری نباشند، با گذشت زمان رفع می شوند. برای اصلاح اختلالات، روش ها و تمارینی ابداع شده است، در ادامه به آن ها اشاره می شود.
راهبرد هایی همچون فعالیت آمادگی جهت نوشتن، آموزش و تمرین برای استفاده از مداد، درست گرفتن مداد در دست، سازماندهی مهارت های مرتبط با علائم و نشانه ها، تمرین جهت روان نویسی و آموزش مستقیم جهت گسترش سازماندهی نوشتن برای درمان دانش آموزان مبتلا به اختلال دیس گرافیا به کار می رود. استفاده از کامپیوتر و سایر وسایل کمک آموزشی نیز کمک کننده است.
معمولا معلمان و والدین از روش های قدیمی و منسوخ برای رفع مشکلات کودکان استفاده می کنند که نه تنها نتیجه ای ندارد بلکه موجب نا امیدی، دل مردگی و عصبانیت والدین و خستگی و افت تحصیلی کودکان می شود.
مهارت های بصری-حرکتی
از جمله مهارت های پیش نیاز می توان به توانایی دست کاری کردن، تغییر وضعیت، کاغذ مچاله جهت تقویت عضلات، ترسیم اشکال و نقاشی کردن با انگشت و گواش و به کار بردن خط زمینه و اتصال حروف و کلمات اشاره کرد.
مهارت خط پیوسته
این مهارت از روی مدل و توانایی نوشتن کلمات یا در زمان شنیدن مشخص می شود.
● تقویت مهارت های حرکتی-بصری
آموزش الگو های حرکتی
برای این کار هدایت دست کودک، ترسیم بر روی شیشه که الگو زیر آن قرار دارد، کپی کردن و نوشتن در هوا با چشمان بسته کمک کننده است.
افزایش پسخوراند پوستی
نگهداری با دست، چنگ زدن توده خمیری و قرار دادن مواد بر روی مداد موجب بهبود پسخوراند پوستی می شود.
بهبود افتراق بصری
انجام تمارین پیدا کردن شباهت ها و تفاوت ها و بررسی اندازه اشکال، حروف، کلمات و تصویر برای بهبود افتراق بصری مفید است.
بهبود حافظه بصری
از مواردی که موجب بهبود حافظه بصری می شود می توان به انجام بازی ببین و بگو کلمات، نشان دادن اجسام مختلف به کودک، استفاده از قوه تخیل کودک اشاره کرد.
بیشتر بخوانید : اختلال نوشتن چیست - ویژگی، راهکارهای درمان اختلال نوشتن