بازی درمانی به عنوان یکی از روش های موثر جهت درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان مطرح است زیرا کودکان بازی را به شکل غریزی جهت ایجاد ارتباط به کار می برند و با مشاهده آن می توان به افکار و ویژگی های آن ها پی برد. کودک در زمان بازی توانایی حل مشکلات را به دست می آورد و با کمک آن می تواند اعتماد به نفس و روحیه استقلال طلبی خود را نیز افزایش دهد.
احساساتی همچون ترس، اندوه، شادی و عصبانیت کودکان در زمان بازی قابل مشاهده است و از این طریق خود را تخلیه می کنند. در صورتی که این احساسات امکان بروز پیدا نکنند ممکن است کودک به اضطراب، افسردگی و پر تحرکی مبتلا گردد. در واقع بازی برای کودکان همچون تغذیه سالم، امنیت و... ضرورت دارد و عاملی است که منجر به رشد تفکرات و خلاقیت های آنان می شود.
تعریف بازی
به هر فعالیت جسمی یا ذهنی هدف دار که به شکل فردی یا گروهی صورت گیرد و باعث ایجاد احساس لذت و رفع نیاز های کودک گردد، بازی گفته می شود.
حرکت و جنب و جوش یکی از نیاز های اساسی انسان بوده که بازی بخش مهمی از این نیاز تشکیل می دهد. به گفته کارشناسان اندیشه و تفکر لازمه رشد ذهنی و اجتماعی افراد بوده که خمیر مایه این تفکر و اندیشه بازی تشکیل می دهد.
یکی از فلسفه های بازی کودکان، آمادگی جسمی و روحی جهت مقابله با مشکلات است بنابراین چنان چه که کودک در بازی های گسترده تر، پیچیده تر و اجتماعی تر شرکت کند از مصونیت روانی بیشتری برخوردار خواهد شد. از دیگر مزیت های بازی می توان به ارضاء حس کنجکاوی، واکسینه کردن روان و آموزش مسئولیت اجتماعی و اقتصادی کودکان اشاره کرد.
رابرت وایت در این باره می گوید: زمان زیادی را که کودکان مشغول بازی هستند نمی توان وقت تلف شده تلقی کرد و اگرچه بازی کاری شادی بخش است ولی در سنین کودکی یک کار جدی محسوب می شود. از دیگر مزیت های بازی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک، بازی است.
- دنیای کودکان از طریق بازی نمود پیدا می کند.
- انجام بازی از جمله موثرترین و پر مفهوم ترین روش های یادگیری برای کودکان به شمار می رود.
- بازی از بهترین روش های تربیتی فرزندان محسوب می شود.
در روش بازی درمانی، شخص درمانگر موقعیت زیادی را برای برقراری ارتباط با کودک به کار می برد و از این طریق به تخلیه انرژی هیجانی و حل مشکلات کودک کمک می کند. از بازی درمانگران مطرح در این حوزه می توان ویرجبینا و اسلاین نام برد.
بازی درمانی چیست؟
به کاربرد موقعیت های بازی در یک زمینه درمانی، بازی درمانی اطلاق می شود. پیشینه بازی درمانی به ۶۰ سال پیش بر می گردد که به عنوان روشی مناسب جهت درمان اختلالات کودکان به کار می رفت. عدم نیاز به تفکر انتزاعی و مهارت های کلامی از جمله دلایل موفقیت این روش درمانی است.
بازی کردن از نخستین وظایف کودکان و از جمله ضروریات زندگی آن ها محسوب می شود. در سنین قبل از ۷ سالگی، آموزش مستقیم (آموزش هایی همچون خواندن، نوشتن، ریاضیات و علوم) بر کودکان اثر بسیار مخربی دارد و بهتر است از طریق بازی کردن، آموزش ها صورت گیرد.
نویسنده کتاب فرزند پروری، دکتر لورنس جی کوهن می گوید: استفاده از هشدارهایی همچون " نه ها" ، "مواظب باش ها"، "این کارو انجام نده ها" در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه، خستگی و دگرگونی در آن ها به دنبال داشته و موجب افزایش علائم آن ها نیز می شود.
برای درمان مشکلات کودکان، امروزه روش بازی درمانی کاربرد فراوانی پیدا کرده است. بازی درمانی به کودکان برای شناخت مسائل و مشکلات شان کمک می کند. زیرا در این روش درمانی به کودک برای بروز افکار، احساسات و مشکلات درونی فرصت نمایش داده می شود. در کودکانی که بی قرار و حواس پرت هستند، بازی باعث آرام شدن تنفس آن ها نیز می شود.
اصول بازی درمانی
در سال ۱۹۸۲، اسکلاین برای اجرای روش بازی درمانی اصول پایه ای را معرفی کرد. به اعتقاد ایشان چنان چه این اصول و شرایط رعایت نشود، اهداف درمانی به دست نمی آیند.
- باید یک رابطه گرم و دوستانه بین کودک و درمانگر وجود داشته باشد که از مهمترین عوامل تاثیر گذاری شیوه بازی درمانی است و در صورت عدم وجود آن، در کار درمان هیچ پیشرفتی ایجاد نخواهد شد.
- پذیرش بدون قید و شرط کودک بدون توجه به ویژگی های خوب یا بد رفتاری باید توسط درمانگر صورت گیرد.
- باید شرایطی در بازی درمانی ایجاد شود تا کودک احساس آزادی عمل داشته باشد که با کنار گذاشتن روش های محدود کننده و سخت گیرانه این هدف به دست می آید.
- حضور فعال و عملکرد سریع درمانگر در زمان درمان ضروری است تا بتواند در موقعیت های مختلف با مشاهده رفتار های کودک به سرعت وارد عمل شود و به تغییر رفتار کودک کمک کند مانند تفسیر احساسات و استفاده از رفتار های جایگزین.
- درمانگر باید به توانایی و مهارت های کودک توجه کرده و آن ها را برای رفع مشکلات او به کار گیرد که لازمه این امر، شناخت درست کودک و توانایی های اوست.
- در زمان بازی، درمانگر باید فقط نقش هدایت کننده و تفسیر کننده داشته باشد و بیشترین نقش را خود کودک ایفا کند تا درمانگر از آن جهت درمان استفاده کند.
- بازی درمانی باید به شکل آهسته و تدریجی پیش رود تا نتیجه مورد نظر حاصل شود.
- برای توجه کودک به مسئولیت ها و احساسات خود در دنیای واقعی، میبایست در کنار آزادی و اختیار عمل، محدودیت هایی نیز اعمال شود.
در روش بازی درمانی از شیوه های مختلفی استفاده می شود ولی می توان آن ها را به ۲ گروه اصلی تفکیک کرد:
- تشخیصی: در این نوع در یک موقعیت بازی رفتارهای ناشی از اختلالات هیجانی، اجتماعی و تعاملی مشخص می شود و نوعی آزمون فرافکنی در زندگی حقیقی است.
- درمانی: در این نوع با کمک محیط بازی می توان هیجانات و احساسات سرکوب شده کودک را آشکار کرد و از مفهوم نظری تخلیه هیجانی (پالایش) گرفته شده است.
ویژگی های بازی
- ذاتی بودن: بازی از جمله فعالیت هایی است که کودکان به شکل غریزی و ذاتی تمایل دارند آن را انجام دهند و بدون آموزش و یادگیری صورت می گیرد.
- آزادانه انتخاب شدن: معمولا انتخاب نوع بازی برای کودک به شکل آزادانه صورت می گیرد. خلاقیت در کشف بازی های جدید و تعداد زیاد آن ها این فرصت فراهم می کند.
- غیر واقعی بودن: انجام بازی از فعالیت های غیر واقعی محسوب شده و کودک با به کار گیری قدرت تخیل می تواند نقش های متفاوت اجرا کند.
- کاربرد فعالانه و لذت بخش: لذت بخش بودن بازی موجب شده که کودکان علاقه زیادی برای مشارکت در آن داشته باشند.
نقش بازی در رشد اجتماعی کودک
- انجام بازی باعث ارتباط کودک با دنیای پیرامون شده و گسترش دنیای اجتماعی او را به دنبال دارد.
- شکوفایی استعدادهای پنهان و بروز خلاقیت از دیگر مزیت های بازی محسوب می شود.
- شرکت در بازی موجب افزایش همکاری،همیاری و مشارکت کودک می شود.
- شرکت در بازی آشنایی با اصول و مقررات را به دنبال دارد.
- در زمان بازی از طریق همانند سازی با دنیای بزرگسالان آشنا می شود.
- رعایت سلسله مراتب در بازی آموزش داده می شود.
- مفاهیم رقابت، شکست و پیروزی به شکل کامل ملموس درک می کند.
- حمایت از افراد ضعیف را فرا می گیرد.
نقش بازی در رشد عاطفی کودک
- با شرکت در بازی ارضاء نیاز برتری جویی صورت می گیرد.
- احساساتی همچون ترس ها، تردید ها، مهر و محبت، خشم، کینه و نگرانی در بازی فرصت بروز می یابند.
- انجام بازی کاهش میل به جنگ جویی و ستیزه جویی را به دنبال دارد.
- باعث افزایش برون نگری کودک می شود.
نقش بازی در رشد جسمی کودک
- انجام بازی رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضای مختلف بدن را به دنبال دارد.
- با شرکت در بازی، تقویت حواس کودک رخ می دهد.
- انجام بازی سبب می شود که نیرو و انرژی بدن به بهترین نحو مصرف شود.
- مشارکت در بازی باعث افزایش آگاهی کودک از توانمندی های فکری و بدنی خود می شود.
نقش بازی در رشد ذهنی کودک
- شرکت در بازی باعث افزایش یادگیری زبان می شود.
- رشد هوشی کودک با انجام بازی بهتر می گردد.
- مشارکت در بازی آشنایی با مفاهیم ساخت، فضا و شکل را به دنبال دارد.
- انجام بازی تقویت رفتار های هوشمندانه کودک را موجب می شود.
- بازی برای کودک موقعیتی را فراهم می کند تا از تخیل خود بیشتر استفاده کند.
- فراهم کردن زمینه تفکر از دیگر مزیت های شرکت در بازی است.
انواع بازی
به دلیل تفاوت روحیه و ویژگی های شخصی کودکان با یک دیگر، معمولا آنان بازی های متفاوتی را انجام می دهند. از جمله عوامل تاثیر گذار بر انتخاب نوع بازی کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تفاوت های شخصیتی
- میزان سطح رشد جسمی و حرکتی
- سطح هوش فرد
- جنسیت
- میزان خلاقیت
- فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی آن ها
به همین دلیل بازی ها به انواع مختلفی تفکیک می گردند:
۱- بازی های جسمی
بازی های جسمی از قدیمی ترین نوع بازی ها محسوب شده و برای انجام آن به ابزار مخصوص نیاز است. این نوع بازی ها به دو صورت انفرادی و گروهی انجام می شوند.
از مهمترین مزایا انجام آن ها می توان به مصرف انرژی اضافی بدن، کاهش احساس کسالت، خستگی و پیشگیری از بروز رفتار های نا آرام و پرخاشگرانه اشاره کرد.
۲- بازی های تقلیدی
در این نوع بازی ها، کودک نقش هایی را که باور کرده تقلید می کند. اغلب کودکان نقش شخصیت های والدین، برادران، خواهران و دوستان را ایفا می کنند. در سنین مدرسه کودکان بیشتر به تقلید نقش معلمان می پردازند ولی با ورود به دوره نوجوانی تمایلی به تقلید رفتار بزرگسالان نشان نمی دهند و معمولا رفتار همسالان را تقلید می کنند که بیانگر شروع هماهنگی و همسو شدن با گروه های اجتماعی و ایفای نقش های واقعی زندگی است.
۳- بازی های نمایشی
در این نوع، کودک لباس و وسایل مخصوص را نیز برای تقلید رفتار بزرگتر ها به کار می برد. مانند پسر بچه ای که پالتو پدر را می پوشد یا دختر کوچکی که کفش مادر را به پا می کند.
۴- بازی های نمادی
وقتی که کودک احساس می کند نمی تواند به ابزارها و وسایل مورد نیاز خود برسد با کمک وسایل نمادین و از طریق بازی نیاز ها و آرزو های خود را بیان می کند. به عنوان مثال تکه ای چوب را به شکل اسب می بیند و سوار بر چوب به این طرف و آن طرف می رود. بازی های نمادی از بهترین شیوه های بازی درمانی به شمار می روند.
۵- بازی های آموزشی
استفاده از وسایل و ابزار بازی مناسب در آموزش کودک نقش اساسی دارد. به طور مثال می توان به کار بردن مکعب های چوبی برای آشنایی کودکان با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی، استفاده از بازی های آموزشی جهت تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می توان اشاره کرد. البته برای نتیجه بخش بودن باید کنترل مسیر بازی و تعیین جهت و مسیر آن به عهده کودک باشد.
۶- بازی های خلاقیتی
کودک از طریق خلق چیزی به بیان عقاید و احساسات خود می پردازد. همچون نقاشی، موسیقی، خمیر بازی، شن بازی و یا به کمک لغات که بتواند در بزرگسالی داستان، شعر یا نمایش نامه بنویسد.
مدت دوره بازی درمانی
تعداد جلسات درمانی این روش بسته به مشکلات کودک متفاوت است. بسیاری از کودکان دوره درمانی کوتاهی (حدود ۱۲ جلسه) دارند و گروهی دیگر به دلیل پیچیدگی مشکلات به جلسات بیشتری نیاز دارند. در مواردی دیده شده که کارشناسان به مدت ۲ سال یا بیشتر به درمان کودک مشغول بوده اند.
معمولا برای درمان هر هفته، یک جلسه نیاز است و در صورتی که جلسات در یک روز خاص و ساعت و مکان مشخص برگزار شود، کودک بهتر اعتماد می کند و شرکت کودک در جلسات برنامه ریزی نشده و نا منظم در پیشرفت درمان او اختلال ایجاد می کند.
مراحل بازی درمانی
● مصاحبه: اولین مرحله بازی درمانی مصاحبه است که در آن با والدین کودک درباره اولین پیشرفت و عملکرد و مشکلی که وجود دارد صحبت می شود. اغلب کارشناسان درمانگر برای آگاهی بیشتر از مشکل با خود کودک نیز حرف می زنند.
● ارزیابی: قبل از شروع درمان، درمانگر بهترین روش درمانی را با کمک پرسش سوالات، نقاشی و تماشای بازی کودکان انتخاب می کند.
● آشنا سازی با روش انجام بازی درمانی کودک: این مرحله از نخستین مراحل درمان بوده که در آن شناخت کودک از درمانگر، مراحل درمان و اتاق درمان افزایش می یابد. این مرحله برای کودکان خجالتی و عصبانی به کندی صورت می گیرد.
پذیرش: مرحله بعد پذیرش نام دارد که برای کودکان به منزله دورانی منفی است زیرا در این مرحله تغییرات جدی قابل مشاهده هستند و کودکان برای پذیرش آن ها تردید دارند.
رشد در مراحل بازی درمانی: رشد مهمترین مرحله درمانی است که کودک از مشکل خود آگاه شده و توانایی برخورد با آن را نیز کسب کرده است.
پایان: آخرین مرحله درمان برای کودکان سخت است به دلیل اینکه در این مرحله از نتیجه کار مطلع می شوند. از فواید بازی درمانی می توان به حیات احساسی در شرایط سخت، آموزش مقابله با احساسات همچون خشم و رابطه بهتر با والدین نام برد.
کاربرد بازی درمانی
بازی درمانی تکنیکی است که بر پایه انعکاس رفتار کودک قرار دارد. کارشناس درمانگر فرصتی برای کودکان فراهم می کند تا با احساسات منفی و اتفاقات ناراحت کننده راحتر کنار بیایند. در این روش به جای گفت و گو و توضیح مستقیم، از بازی به شکل غیر مستقیم و بدون تحت فشار قرار دادن کودک استفاده می شود.
این روش درمانی اغلب برای کودکان ناسازگار و افرادی که دارای مشکل در زمینه مسائل مرتبط با سازگاری هستند به کار می رود.
موقعیت مناسب بازی درمانی
معمولا انجام روش بازی درمانی در کلینیک های مشاوره و درمانی که دارای اتاق بازی کودک هستند، صورت می گیرد. برای بازی کودکان باید اتاق ها دارای فضای مطلوب و اسباب بازی های مناسب باشند.
در این روش معمولا برای بازی از یک مکان ثابت که شامل یک محدوده بسته که معمولا یک اتاق مخصوص با نور و دمای مناسب است، استفاده می شود.
در این مکان قبل از هر جلسه درمانی، تعدادی اسباب بازی که شامل نوار عروسکی، بطری شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان عروسکی، تفنگ عروسکی، عروسک های کاغذی (نماد اعضای خانواده)، خانه عروسکی، خمیرهای بازی و توپ تهیه شده و در اختیار کودکان قرار می گیرد تا بازی کنند. بچه ها فقط اجازه بازی در این اتاق را دارند و نمی توانند هیچ یک از اسباب بازی ها را از اتاق خارج کنند.
بازی درمانی انفرادی
در این نوع به دلیل اینکه در محیط درمان، عناصر انتقاد و تشویق وجود ندارد، کارایی بهتری در مقایسه با روش گروهی دارد.
● بازی قوطی نگرانی
کودکان معمولا درباره مسائل پیرامون خود دچار نگرانی هستند که منشا آن ترس، مشکلات خانوادگی، بد رفتاری و اضطراب جدایی است. این روش برای کودکانی که به این مشکلات دچار هستند مناسب است.
درمانگر یک کاغذ به کودک می دهد تا چیزهای ترسناک را ترسیم کند، سپس کاغذ های نقاشی شده را درون قوطی می اندازد و به این ترتیب تمام نگرانی های کودک در قوطی گذاشته می شود.
از ویژگی های مثبت این روش، بیان مشکلات کودک می توان نام برد زیرا اغلب آنان نمی توانند مشکلات خود را به صورت منسجم و سازماندهی شده بیان کنند. این بازی فرصتی فراهم می کند تا کودک بتواند با فکر درباره مشکلات آن ها را دسته بندی کرده و آن ها را به شکل منسجم بگویند. این روش به متخصص درمانگر کمک می کند تا بهتر از مشکلات کودک اطلاع یافته و راه حل مناسب ارائه کند.
بازی درمانی گروهی
معمولا در بازی درمانی گروهی، تفکیک جنسیتی اتفاق می افتد. در این روش باید به باز خورد احساسات و رفتار های کودک توجه ویژه شود تا کودک دچار احساس منفی نگردد. از مزیت های بازی درمانی گروهی می توان به حضور سایر کودکان در اتاق بازی، کاهش تنش های کودک و افزایش ارتباط بین کودک و درمانگر اشاره کرد.
● بازی زنگ ساعت
انجام این بازی به کودکان کمک می کند تا تمرکز خود را برای انجام کارها افزایش دهند. این نوع بازی را می توان به شکل تیمی یا گروه های کوچک انجام داد.
این برای کودکان تکانشی یا کودکان دارای مشکل کنترل و کودکان مبتلا به بیش فعالی کاربرد دارد و انجام آن موجب احساس کفایت در کودک می شود.
در این روش درمانگر به کودک تعدادی مکعب، یک ساعت زنگ دار تنظیم شده با هشدار ۱۰ دقیقه و ۱۰ ژتون می دهد. کودک مکعب ها را روی هم قرار می دهد و با هر بار ریختن مکعب ها، یک ژتون به درمانگر می دهد و دوباره مکعب ها را روی هم قرار می دهد و بازی تا زمانی که ساعت زنگ بزند، ادامه می یابد. در صورتی که کودک در ۱۰ دقیقه موفق شد، ۱۰ ژتون به درمانگر داده بدهد، دوباره بازی آغاز می شود، چنان چه تعداد ژتون به ۵۰ عدد برسد، کودک یک جایزه می گیرد.
شن بازی درمانی
شن بازی یکی از اشکال بازی درمانی بوده که در آن طراحی جهان مینیاتوری توسط انگشتان کودک و شن ها و اسباب بازی صورت می گیرد. گروهی از کودکان در این بازی بدون هدایت اجسامی را خلق می کنند. این بازی نماد زندگی و مرگ بوده و انجام آن برای تمامی افراد با هر سن، شغل و جایگاهی مناسب است.
بازی درمانی به چه شکل به کودک کمک می کند؟
انجام بازی در رشد اجتماعی، احساسی، شناختی، فیزیکی، زبانی و افزایش خلاقیت کودکان تاثیر بسیاری دارد. هم چنین موجب تحکیم دانسته ها در بین تمام کودکان و نوجوانان می گردد.
کودکان با کمک بازی، حمایت عاطفی به دست می آورند و نسبت به احساسات و تفکرات خود مطالب جدیدی را می آموزند. گاهی نیز تجربیات سخت گذشته در بازی به نمایش در می آید و کودک درک بهتری از آن ها پیدا می کند.
از نتایج کلی شیوه بازی درمانی می توان به کاهش اضطراب، افزایش اعتماد به نفس، تغییر رفتار و بهبود روابط با اعضای خانواده اشاره کرد.
روند برگزاری جلسات بازی درمانی
در زمان برگزاری جلسات بازی درمانی کارشناس بازی درمانی، به کودک مجموعه ای از اسباب بازی ها می دهد تا او اسباب بازی مورد علاقه اش را انتخاب نماید. در این اتاق ابزار نقاشی و کاردستی، شن، آب، گل، ابزار موسیقی، عروسک و کتاب و... موجود است. در واقع بازی درمانگر از طریق این اسباب بازی ها و بدون استفاده از شیوه گفت و گو مستقیم به بیان احساسات کودک کمک می کند.
نحوه ورود کودک به اتاق بازی
در اولین جلسه درمانی معمولا هر کودک رفتار های متفاوتی بروز می دهد. از اشک ریختن و حالت شبیه هیستریک (با منشا ترس) تا فعالیت های گستاخانه اکتشافی (حالتی از صمیمیت).
معمولا درمانگر با سلام و احوال پرسی شروع به برقراری ارتباط با کودک می کند. به طور مثال می گوید: (آن ماشین قرمز روی میز را دوست داری؟)
اغلب کودکان در چنین مواقعی با خنده جواب داده و به اتاق بازی می روند ولی گروهی از آن ها به صورت دیگر برخورد می کنند و نه می گویند. در این موقعیت استفاده از خطاب به سوم شخص توسط درمانگر کمک کننده است. مثلا بگوید "هر روز تعداد زیادی به این اتاق می آیند و به اتاق ما علاقمند می شوند." در صورتی که همچنان کودک توجهی نداشت، درمانگر باید بگوید "تو چون من را نمی شناسی، دوست نداری با من حرف بزنی؟"، "تو از اینکه اینجایی، عصبی هستی؟" ، "تو از رفتار نا مناسب بقیه ناراحتی؟" بهتر است در زمان پرسش این سوالات کمی فاصله باشد تا احساسات کودک مشخص شوند.
"تو قصد داری به کلاس درس برگردی اما اتاق بازی آن سمت قرار گرفته". استفاده از چنین جملاتی بدون استفاده از زور و تهدید برای تشویق به حضور در اتاق بازی کار ساز خواهد بود.
و بهتر است در زمان بازی، درمانگر کودک را برای انتخاب بازی آزاد گذاشته و رفتار او را تحسین نکند زیرا برای آن ها به منزله مراقبت خواهد بود.
نقش کارشناس بازی درمانگر
افراد متخصص بازی درمانی، آموزش های جامعی در زمینه های مختلف رشد و وابستگی کودک به دست آورده اند. کارشناس درمانگر باعث شکل گیری یک موقعیت بازی شده تا کودک بتواند خود درونی و احساساتی همچون ترس و تنش را بیرون بریزد.
برخی از کودکان در طول بازی احساساتی همچون تنفر، ترس، تنهایی، نا امنی، احساس شکست و بی لیاقتی را به شدت بروز می دهند.
کارشناس درمانگر در این روش درمانی پس از شروع بازی کودک، اعمال و گفتار او را به دقت دنبال می کند تا از نگرانی های او آگاه شده و بعد از تفسیر و ارزیابی عملکرد ها، راه حل های مناسب را ارائه دهد.
در مواردی که کودک به بازی کردن تمایلی نشان نمی دهد، کارشناس درمانگر باید به تشویق او بپردازد و با شروع بازی از کودک برای بازی کردن دعوت نماید.
از ویژگی های شخصیتی درمانگر موفق می توان به قابل اعتماد بودن، پذیرا بودن و احترام به کودک نام برد. برای موفقیت شیوه بازی درمانی باید شرایطی مهیا شود که کودک بتواند به مشاور درمانگر اعتماد کند تا بتواند افکار و احساسات را بروز دهد.
ناآگاهی والدین درباره بازی درمانی
یکی از دلایل شیوع بالای اختلالات عاطفی و رفتاری کودکان همچون ترس، خشم، دروغگویی، شب ادراری، وسواس و ناخن جویدن نا آگاهی والدین است.
حضور کودک در جلسات بازی درمانی موجب شده که از منشا اصلی احساسات مطلع شد و مشاور به جای انکار یا نادیده گرفتن این احساسات، آن ها را پذیرفته و شرایطی را فراهم می کند تا کودک آن ها را بیان کند و به آرامش برسد.
در درمان کودکان بازی به عنوان یک وسیله ارتباطی نیز مطرح است. با تماشا کودک در زمان بازی، می توان اطلاعاتی درباره توانایی و درک او در زمینه هایی همچون برقراری ارتباط با اطرافیان، درک خود و مردم به دست آورد.
به طور کلی نمود رفتار ها، نظرات، احساسات و نحوه ابراز آن ها در زمان بازی، اطلاعاتی درباره دیدگاه کودک درباره مشکلات درونی و دنیای اطراف می دهد.
معمولا کارشناس درمانگر برای آموزش شیوه های کنار آمدن به کودکی که نمی تواند قوانین بازی را رعایت کند، از تشویق و فراهم کردن فرصت جهت غلبه بر اضطراب استفاده می کند.
کارشناس درمانگر برای افزایش نتیجه دهی باید مواردی را رعایت کند همچون برقراری رابطه حسنه با کودک، دادن آزادی عمل به کودک، سرزنش نکردن کودک و توجه به گفتار و احساسات او.
انتخاب درست وسایل بازی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور مثال کودکی که به وسواس مبتلا است علاقه ای به خمیر بازی، گل بازی یا بازی های کثیف ندارد. در صورتی که این اختلال در آن ها درمان نگردد، در آینده مشکلات فراوانی برای آنان به وجود می آید.
اختلالات قابل درمان با کمک بازی درمانی
این روش را می توان برای درمان اختلالاتی که دارای منشا در زمینه احساسات، هیجانات، سازگاری با محیط و... هست، به کار برد. همچون:
- افسردگی کودکان
- ترس های کودکان
- مشکلات رفتاری با منشا اضطراب
- شب ادراری
- ناخن جویدن
- دروغ گفتن
- پرخاشگری
تکنیک ها، فعالیت ها و سرگرمی های بازی درمانی
- والدین بهتر است کودکان خود را به فضای آزاد و پارک ببرند تا بازی کنند. انجام این فعالیت موجب کاهش انرژی های منفی و بهانه گیری های آن ها می شود.
- استفاده از عروسک های مورد علاقه کودکان معمولا موجب تبدیل احساسات خشم، عصبانیت، ناراحتی و احساسات غیر قابل کنترل آن ها را به احساسات مطلوب می گردد.
- در زمان بازی بهتر است قوه تخیل کودک را به کار گرفت. به عنوان مثال به او بگویند: تجسم کن که الان در باغ وحش هستی، چه حیواناتی می بینی؟
تاثیر بازی درمانی در مدارس
- به کار بردن بازی درمانی موجب بهبود رابطه کودکان با معلمان می شود.
- استفاده از بازی درمانی کاهش مشکلات هیجانی، رفتاری ک اجتماعی در مسیر آموزش و یادگیری را به دنبال دارد.
- بازی درمانی سطح انطباق کودک با کلاس را افزایش می دهد.
- به کار گیری بازی درمانی در دانش آموزان، ارتقا مهارت های ارتباطی و اجتماعی را به دنبال دارد.
- در جریان بازی درمانی مسئولین مدرسه از مشکلات دانش آموز آگاهی می یابند و می توانند او را بهتر تحت حمایت قرار دهند.
بیشتر بخوانید : بازی درمانی در کودکان